Op de skriuwwedstriid fan Frysk histoarysk en letterkundich sintrum Tresoar ‘wat betsjut frijheid foar ús?’ binne 19 gedichten en 9 ferhalen ynstjoerd. Oanlieding om de wedstriid út te skriuwen, is it feit dat 75 jier lyn in ein oan de Twadde Wrâldoarloch kaam.
De sjuery, besteande út Doeke Sijens, Eric Hoekstra en Nienke Jet de Vries, hat de teksten anonym beoardiele.
Op 6 novimber 2020 is yn Ljouwert de 3e Dei fan ’e Fryske Letterkunde. Der wurde sprekkers socht.
Yn 2020 wurdt betocht dat it 75 jier ferlyn is dat Fryslân befrijd waard. Sadwaande organisearje Tresoar en de Fryske Akademy in kongres oer it tema Befrijing yn 'e Fryske Literatuer. It kongres wurdt op freed 6 novimber 2020 holden by Tresoar yn Ljouwert, de stêd dy't sûnt dit jier de titel UNESCO City of Literature hat. De fiertalen binne Nederlânsk, Frysk, Dútsk en Ingelsk.
Yn 1956 ferskynde der in bysûnder nûmer fan literêr tydskrift Quatrebras, nammentlik mei acht tekeningen fan JanMurk de Vries. It nûmer krige de titel 'Nagasaki' mei en oan de ein wurdt troch de redaksje skreaun dat de tekeningen ynspirearre binne op de oanhâldende proeven mei atoomwapens. De redaksje skreau: "Hja binne net bidoeld as yllustraesje fan it leed dat west hat, mar as warskôging tsjin hwat komme sil as de remmen weifalle. In protest tsjin alle forskrikking, fan Nagasaki oant Boedapest." De tekeningen binne yn de bydrage 'JanMurk yn tydskrift Quatrebras' te sjen.
Op Sirkwy is in begjin makke om ek boekprofilen oan te bieden fan berneboeken. De nominearren fan de Simke Kloostermanpriis 2019 binne as earste oan bar. De boeken fan 2016 steane der al yn, lykas Lytse Protter fan Baukje Wytsma en Siem en Sanne sjogge Sint Piter fan Hendrika Vis-de Ruiter. Ek It deiboek fan Janny van der Molen út 2019 stiet al beskreaun. It is 'wurk yn útfiering', dat geandewei komme der mear en mear titels beskikber. By de boekprofilen is koart wat ynformaasje oer de ynhâld, mei -as dy der binne- besprekken of oare stikken. Dêrneist wurdt in link lein nei de biografy fan de skriuwer. Sa hopet Tresoar it omtinken foar de berne- en jeugdboeken te fergrutsjen. It past dan ek yn it belied om Sirkwy út te wreidzjen mei mear sjenres, om sa de Fryske literatuer yn syn hiele hear en fear sjen te litten.
Der binne al in skoft lûden te hearren yn literêr Fryslân dat Frysk proaza oan ’e krapperein komt mei al dy poadia, kollektiven en projeksjes foar poëzije. Proaza lient him likegoed om foardroegen te wurden, proaza is net allinnich foar ûnder de skimerlampe.
Frysk literêr tydskrift Ensafh hat dy útgjalpen heard en organisearret dêrom de Lange koartproazajûn op 27 novimber 2020 yn De Bogt fen Guné te Frjentsjer.
De redaksje fan Ensafh ropt elkenien op om in koart ferhaal fan net mear as 250 wurden yn te stjoeren.
Skriuwers fan de bêste ferhalen meie dy de jûns foarlêze en de alderbêsten wurde yn it papieren nûmer fan Ensafh publisearre.
De sjuery bestiet út Gerbrich de Jong (frisist, nearlandikus en dosinte oan ’e learare-oplieding NHL), Anne Feddema (skriuwer, byldzjend keunstner en redaksjelid) en Nyk de Vries (skriuwer, muzikant en Dichter fan Fryslân).
Op 13 febrewaris lêze tsien Friezen foar út de moaiste gedichten en boekfragminten oer it Fryske lânskip, mei muzikale ymprovisaasjes fan Tseard Nauta. De aktiviteit is ûnderdiel fan de programmearring by de tentoanstelling ‘Uneinige beweging’ oer keunstner JanMurk de Vries. Yn dy tentoanstelling wurde ferskate aspekten fan syn wurk en libben beljochte, dêr't syn relaasje mei de literatuer ien fan is. Yn de nije bydrage 'JanMurk yn tydskrift Hjir' op Sirkwy stiet it wurk sintraal dat er makke hat foar it literêre tydskrift Hjir. Sjoch foar mear ynformaasje oer de aktiviteit op 13 febrewaris yn de aginda.
Ofrûne simmer waard it Frysk Dichterskollektyf RIXT ferrast troch in skinking fan dichter Koos Hagen (1939) út Amstelveen. Yn ’e neilittenskip fan syn heit ds. J.C. Hagen sieten fjouwer hânskreaune brieven fan dichteresse Hendrika Akke van Dorssen (1887-1979), bekend wurden ûnder it pseudonym Rixt. Koos Hagen woe dy brieven ta hawwe oan it Frysk dichterskollektyf, om’t de Grouster dichteresse de nammejouster en beskermfrou fan it kollektyf is. Hjoed (31 jannewaris), op de 41ste stjerdei fan Rixt, biedt RIXT de brieven fan har nammejouster oan Tresoar oan. De brieven binne digitalisearre en kinne ûnderoan neilêzen wurde.
De Rely Jorritsmapriisfraach foar Fryske ferhalen en gedichten 2020 is iepensteld. It is de 66ste kear dat de priisfraach útskreaun wurdt. Wa’t gading meitsje wol, kin in ferhaal en/of fers ynstjoere. In ûnôfhinklike sjuery hifket de ynstjoeringen anonym en kin maksimaal fiif ferhalen en fiif fersen bekroane. Elk bekroand ferhaal of gedicht wurdt honorearre mei €1000. Oant en mei snein10 maaie o.s. kin ynstjoerd wurde. De sjuery foar 2020 bestiet út Douwe Kootstra, Inge Heslinga en Rianne Blokzijl.
Yn elts wurk fan JanMurk de Vries (1919 – 2015) sit beweging: lange útsette linen yn it brede lânskip; de beweging fan it tij, tûken, hannen dy't omheech rikke; de ferhâlding tusken minske en natuer, yn it sykjen fan de minske yn de kosmos en yn de bewegende minske ta syn omjouwing. Dat tema stiet sintraal yn de 'Uneinige beweging', dy't fan 25 jannewaris ôf te sjen is yn OBE yn Ljouwert. Om de tentoanstelling hinne wurde ferskate aktiviteiten organisearre, ek mei literêre aspekten. Sjoch foar mear ynformaasje op de webside fan Tresoar.
Lida Dykstra is woansdei 22 jannewaris feestlik ynstallearre as Berneboeke-ambassadeur. It feest is it offisjele startsein foar Lida Dykstra as Bernboeke-ambassadeur fan Fryslân. De kommende twa jier sil sy de promoasje fan Fryske berneboeken en de Fryske taal in gesicht jaan. Op School Loevestein op ’e Gordyk sil wethâlder Libbe de Vries yn it bywêzen fan alle learlingen de amtsketting by Lida om ’e nekke hingje, it teken dat sy offisjeel yn tsjinst is as Berneboekeambassadeur fan Fryslân.
Keunstner Sjoerd de Vries is ferstoarn. Yn Tresoar hingje ferskate portretten dy't hy makke fan Fryske skriuwers. Yn maaie fan ferline jier wie hy noch op besite by Tresoar om de keunstwurken te besjen. Hy makke portretten fan ûnder oare Tsjêbbe Hettinga, Rink van der Velde, Jan Wybenga, Nyckle Haisma, Trinus Riemersma (sjoch hjirûnder) en Ypk fan der Fear.
De studinten fan de learare-oplieding Frysk oan de NHL/Stenden Hegeskoalle hawwe har de ôfrûne tiid ferdjippe yn Waling Dykstra en syn wurk. Sa hawwe sy de útstalling yn Obe besjoen en dêrnei te set west mei De sulveren rinkelbel. Dat boek fan Dykstra út 1856 hat as ynspiraasje tsjinne foar in harkspul, dêr’t Waling-om ta libben brocht wurdt. In part út De sulveren rinkelbel wurdt sadwaande op in nije wize ferteld. Yn it digitale dossier oer Waling Dykstra is it filmke te finen by 'Harkspul De sulveren rinkelbel'.
As ferdjipping en oanfolling by de fysike útstalling is op Sirkwy in dossier oer Waling Dykstra makke. Yn dat dossier wurde troch saakkundigen, mar ek troch studinten bydragen pleatst oer Waling Dykstra en aspekten út syn wurk en libben. Sa ûntstiet der in lytse digitale tentoanstelling en foarmet it mei dy yn Obe in moai gehiel. Underwilens is de fysike útstalling ôfrûn en is it harkspul de lêste bydrage yn it digitale dossier.
Op tongersdei 12 desimber is der in jûn oer froulju yn de Fryske literatuer yn Obe, yn it ramt fan de útstalling oer Waling Dykstra. Yn it dossier op Sirkwy oer Dykstra is no in bydrage te besjen fan Babs Gezelle Meerburg oer dat tema.
It dichterlik útwikselingsprojekt Poetic Potatoes hat de Piter Jellespriis foar de Letterkunde wûn. Dat projekt hearde ek by Kulturele Haadstêd 2018 en binnen 'Poetic Potatoes' binne der fjouwer jier gedichten útwiksele tusken Fryslân en Malta. Dat hat in dichtbondel fan 80 gedichten opsmiten. De literêre priis is moandei 9 desimber 2019 troch wethâlder Sjoerd Feitsma oan de minsken fan Stichting De Bildtse Aardappelweken jûn. De sjuery bestie út Goffe Jensma, Kirsten van Santen en Coen Peppelenbos.
Yn de earste moannen fan 2020 wurde in pear literêre kursussen oanbean. De skriuwkursus ‘Proaza skriuwe foar bern’ wurdt jûn troch berneboekeskriuwster Hanneke de Jong. Fierder in kursus oer gedichtelêzen, dus net hoe’st in gedicht skriuwst, mar hoe’st in gedicht lêze kinst. Dizze kursus wurdt fersoarge troch Arjan Hut en hjit ‘Moat in gedicht rymje?’
Fierder is der foar 'FeRstival' in skriuwgroep oer hoe’st foardrachtgedichten skriuwst, ek ûnder lieding fan Arjan Hut. De gedichten binne foar bern dy’t foardrage foar it jierlikse foardrachtfestival ‘FeRstival’ en dêrby it basisboekje FeRsefariaasje brûke om in gedicht út te sykjen dat gaadlik is om út foar te dragen. Sjoch by FeRstival dichtersbegelieding.
Fan Waling Dykstra binne mear as 270 brieven bekend; dêrneist binne hast 480 oan him skreaune brieven bewarre bleaun yn Tresoar. De lêste yn it argyf gie op 6 novimber 1913 de doar út, nei de útjouwer fan syn blêd Sljucht en Rjucht. Yn C-mineur: 'As der gjin middels útfûn wurde om nije lêzers te krijen (mar leafst hjir yn Fryslân) dan wit ik gjin rie mear.'
Anne Wadman liet mei syn wurk fuortdaalks syn grutte ambysjes sjen. Hy tilde sawol yn syn kritiken as mei syn romans de Fryske literatuer op in heger plan. Hy die dat yn syn flymskerpe kritiken yn De Tsjerne, mar ek mei it publisearjen fan taboetrochbrekkende en eksperimintele romans lykas De smearlappen (1963) en De frou yn ’e flesse (1988).
Foar syn kritiken krige er yn 1952 Gysbert Japicxpriis en letter, yn 1989, waard er foar syn romans foar de twadde kear mei dy priis eare. Yn it deistich libben wie Anne Wadman foar in soad in ynspirearjend learaar Nederlânsk yn it fuortset ûnderwiis en letter oan de learare-oplieding Ubbo Emmius.
Boppedat wied er syn hiele libben aktyf as muzikant en muzikus. Hy spile fioele, skreau muzykkritiken, wie yn en fuort nei de oarloch aktyf yn de band The Snake Charmers en letter ek noch by it Sneeker Jeugd Orkest, dat er opset hat, it Fries Kamerorkest en Salonorkest Plumeau.
Lêsber Fryslân/Leesbaar Friesland is de kleurrike, typografyske, geografyske, literêre sitatekaart fan Fryslân, mei mear as 570 literêre sitaten fan mear as 300 auteurs út alle hoeken fan Fryslân, Nederlân en ek út it bûtelân. Hast twa jier lang wurke in team fan Tresoar, stichting Leesbaar Laagland en de Culturele Onderneming oan dizze unike literêr-geografyske kaart fan de provinsje Fryslân en de stêd Ljouwert, fol mei sitaten út romans, ferhalen, gedichten en lieten.
Op de kaart binne de doarpen, strjitten, diken, spoarlinen en wetters net foarmjûn mei linen en kleurde flakken, mar mei literêre sitaten. Mei Simon Vestdijk yn Harns, Obe Postma yn Ljouwert, Gerard Reve yn Greonterp en hûnderten oaren.
De priis fan de optearde kaart is € 12,50 en de grutte kaart mei in boekje kostet € 19,50. De kaarten binne te keap by de boekhannels fan Van der Velde, by Tresoar en de Afûk yn Ljouwert en fia Leesbaar Laagland. In prachtich kadootsje foar de kommende feestdagen?
Op Sirkwy binne no priuwkes te lêzen út trije publikaasjes fan Waling Dykstra: Doaitse mei de Noardske balke (printinge 1853), It heamiel by Gealeboer (printinge 1854) en De silveren rinkelbel (printinge 1866). De publikaasjes wurde digitaal oanbean op Delpher, mar binne no foar in lyts part ek te lêzen op Sirkwy.
As ferdjipping en oanfolling by de fysike útstalling is op Sirkwy in dossier oer Waling Dykstra makke. Yn dat dossier wurde troch saakkundigen, mar ek troch studinten bydragen pleatst oer Waling Dykstra en aspekten út syn wurk en libben. Sa ûntstiet der in lytse digitale tentoanstelling en foarmet it mei dy yn Obe in moai gehiel. Sjoch hjir foar it dossier.
Tongersdei 21 novimber is Nyk de Vries yn de stedskas op it Oldehouster tsjerkhôf as de nije Dichter fan Fryslân beneamd foar twa jier. De nije Dichter fan Fryslân skriuwt seis oant tsien gedichten yn it jier en wit it grutte publyk te finen en te binen mei syn of har poëzij. By grutte foarkar yn it Frysk of yn in Fryske streektaal.
De Dichter fan Fryslân treedt op as poëtysk ambassadeur en draacht op in moderne en útnûgjende wize soarch foar de poëtyske presintaasje fan Fryslân. Binnen en bûten de provinsje. Leafst ynspirearre op aktuele foarfallen of opfallende en bysûndere mominten dy’t plakfine yn ús provinsje of dêrta yn relaasje stean. De Dichter fan Fryslân wit op in eigentiidske en tagonklike wize aktualiteit en sosjaal-maatskiplike tema’s te fangen yn poëzij.
Fan de Dichter fan Fryslân wurdt ferwachte dat hy in oantal kearen yn it jier optreedt by neier oan te wizen gelegenheden. Foto: Jacob van Essen
Op de provinsjale ferhalejûn op freed 15 novimber wurdt in ferfolch jûn oan it súksesnûmer fan Kulturele haadstêd fan ferline jier. Obe docht dêr graach oan mei. De hiele jûn wurde hjir ferhalen ferteld yn de trant fan de ‘winterjounenochten’ fan Waling Dykstra. De jûn yn Obe hat dan ek as subtitel: ‘Winterjûnenocht anno 2019’.
Hoe seach Waling Dykstra God? Douwe Kalma bekritisearre it Godsbegryp fan Dykstra, want Dykstra soe neat ferstean fan “it mystike” yn ‘e godstsjinst (sjoch Abe de Vries syn Foarwurd by syn blomlêzing fan Dykstra’s gedichten, Duvelskeunstner). Kalma giet der lykwols oan foarby dat Godsbegryp altyd twa kanten hat:
Alve kandidaten meitsje dit jier kâns op de literêre Piter Jellespriis. Dy ûnderskieding wurdt ien kear yn de fjouwer jier útrikt, oan in persoan of projekt dy't in bydrage leveret oan de Fryske of Nederlânske taal. De Piter Jellespriis is de literêre priis fan de stêd Ljouwert, neamd nei de yn Ljouwert berne dichter-steatsman Piter Jelles Troelstra (1860-1930).
De sjuery 2019 bestiet út Kirsten van Santen, Coen Peppelenbos en Goffe Jensma. Dy sjuery hat foar dit jier in seleksje makke út skriuwers, kollektiven en projekten. De lêste kear waard de Piter Jellespriis yn 2016 útrikt, om't der in jier dêrfoar sprake wie fan sykte yn de organisaasje. De priis waard dêrom in jier opskood en gie doe nei skriuwer en Fries om utens Nyk de Vries.
Ljouwert draacht tenei de titel UNESCO City of Literature. Dat is hjoed buorkundich makke. "Mei City of Literature skriuwe wy in wichtich haadstik yn it skiednisboek fan de Fryske literatuer," sa seit Marleen Nagtegaal fan de organisaasje.
