Op tongersdei 12 desimber is der in jûn oer froulju yn de Fryske literatuer yn Obe, yn it ramt fan de útstalling oer Waling Dykstra. Yn it dossier op Sirkwy oer Dykstra is no in bydrage te besjen fan Babs Gezelle Meerburg oer dat tema.

It dichterlik útwikselingsprojekt Poetic Potatoes hat de Piter Jellespriis foar de Letterkunde wûn. Dat projekt hearde ek by Kulturele Haadstêd 2018 en binnen 'Poetic Potatoes' binne der fjouwer jier gedichten útwiksele tusken Fryslân en Malta. Dat hat in dichtbondel fan 80 gedichten opsmiten. De literêre priis is moandei 9 desimber 2019 troch wethâlder Sjoerd Feitsma oan de minsken fan Stichting De Bildtse Aardappelweken jûn. De sjuery bestie út Goffe Jensma, Kirsten van Santen en Coen Peppelenbos.

Yn de earste moannen fan 2020 wurde in pear literêre kursussen oanbean. De skriuwkursus ‘Proaza skriuwe foar bern’ wurdt jûn troch berneboekeskriuwster Hanneke de Jong. Fierder in kursus oer gedichtelêzen, dus net hoe’st in gedicht skriuwst, mar hoe’st in gedicht lêze kinst. Dizze kursus wurdt fersoarge troch Arjan Hut en hjit ‘Moat in gedicht rymje?’

Fierder is der foar 'FeRstival' in skriuwgroep oer hoe’st foardrachtgedichten skriuwst, ek ûnder lieding fan Arjan Hut. De gedichten binne foar bern dy’t foardrage foar it jierlikse foardrachtfestival ‘FeRstival’ en dêrby it basisboekje FeRsefariaasje brûke om in gedicht út te sykjen dat gaadlik is om út foar te dragen. Sjoch by FeRstival dichtersbegelieding.

Fan Waling Dykstra binne mear as 270 brieven bekend; dêrneist binne hast 480 oan him skreaune brieven bewarre bleaun yn Tresoar. De lêste yn it argyf gie op 6 novimber 1913 de doar út, nei de útjouwer fan syn blêd Sljucht en Rjucht. Yn C-mineur: 'As der gjin middels útfûn wurde om nije lêzers te krijen (mar leafst hjir yn Fryslân) dan wit ik gjin rie mear.'

‘It tipelsinnich bousel, ik’

Anne Wadman liet mei syn wurk fuortdaalks syn grutte ambysjes sjen. Hy tilde sawol yn syn kritiken as mei syn romans de Fryske literatuer op in heger plan. Hy die dat yn syn flymskerpe kritiken yn De Tsjerne, mar ek mei it publisearjen fan taboetrochbrekkende en eksperimintele romans lykas De smearlappen (1963) en De frou yn ’e flesse (1988).
Foar syn kritiken krige er yn 1952 Gysbert Japicxpriis en letter, yn 1989, waard er foar syn romans foar de twadde kear mei dy priis eare. Yn it deistich libben wie Anne Wadman foar in soad in ynspirearjend learaar Nederlânsk yn it fuortset ûnderwiis en letter oan de learare-oplieding Ubbo Emmius.
Boppedat wied er syn hiele libben aktyf as muzikant en muzikus. Hy spile fioele, skreau muzykkritiken, wie yn en fuort nei de oarloch aktyf yn de band The Snake Charmers en letter ek noch by it Sneeker Jeugd Orkest, dat er opset hat, it Fries Kamerorkest en Salonorkest Plumeau.

Lêsber Fryslân/Leesbaar Friesland is de kleurrike, typografyske, geografyske, literêre sitatekaart fan Fryslân, mei mear as 570 literêre sitaten fan mear as 300 auteurs út alle hoeken fan Fryslân, Nederlân en ek út it bûtelân. Hast twa jier lang wurke in team fan Tresoar, stichting Leesbaar Laagland en de Culturele Onderneming oan dizze unike literêr-geografyske kaart fan de provinsje Fryslân en de stêd Ljouwert, fol mei sitaten út romans, ferhalen, gedichten en lieten.

Op de kaart binne de doarpen, strjitten, diken, spoarlinen en wetters net foarmjûn mei linen en kleurde flakken, mar mei literêre sitaten. Mei Simon Vestdijk yn Harns, Obe Postma yn Ljouwert, Gerard Reve yn Greonterp en hûnderten oaren.

De priis fan de optearde kaart is € 12,50 en de grutte kaart mei in boekje kostet € 19,50. De kaarten binne te keap by de boekhannels fan Van der Velde, by Tresoar en de Afûk yn Ljouwert en fia Leesbaar Laagland. In prachtich kadootsje foar de kommende feestdagen?

Op Sirkwy binne no priuwkes te lêzen út trije publikaasjes fan Waling Dykstra: Doaitse mei de Noardske balke (printinge 1853), It heamiel by Gealeboer (printinge 1854) en De silveren rinkelbel (printinge 1866). De publikaasjes wurde digitaal oanbean op Delpher, mar binne no foar in lyts part ek te lêzen op Sirkwy. 

As ferdjipping en oanfolling by de fysike útstalling is op Sirkwy in dossier oer Waling Dykstra makke. Yn dat dossier wurde troch saakkundigen, mar ek troch studinten bydragen pleatst oer Waling Dykstra en aspekten út syn wurk en libben. Sa ûntstiet der in lytse digitale tentoanstelling en foarmet it mei dy yn Obe in moai gehiel. Sjoch hjir foar it dossier.

Tongersdei 21 novimber is Nyk de Vries yn de stedskas op it Oldehouster tsjerkhôf as de nije Dichter fan Fryslân beneamd foar twa jier. De nije Dichter fan Fryslân skriuwt seis oant tsien gedichten yn it jier en wit it grutte publyk te finen en te binen mei syn of har poëzij. By grutte foarkar yn it Frysk of yn in Fryske streektaal.

De Dichter fan Fryslân treedt op as poëtysk ambassadeur en draacht op in moderne en útnûgjende wize soarch foar de poëtyske presintaasje fan Fryslân. Binnen en bûten de provinsje. Leafst ynspirearre op aktuele foarfallen of opfallende en bysûndere mominten dy’t plakfine yn ús provinsje of dêrta yn relaasje stean. De Dichter fan Fryslân wit op in eigentiidske en tagonklike wize aktualiteit en sosjaal-maatskiplike tema’s te fangen yn poëzij.

Fan de Dichter fan Fryslân wurdt ferwachte dat hy in oantal kearen yn it jier optreedt by neier oan te wizen gelegenheden. Foto: Jacob van Essen

Op de provinsjale ferhalejûn op freed 15 novimber wurdt in ferfolch jûn oan it súksesnûmer fan Kulturele haadstêd fan ferline jier. Obe docht dêr graach oan mei. De hiele jûn wurde hjir ferhalen ferteld yn de trant fan de ‘winterjounenochten’ fan Waling Dykstra. De jûn yn Obe hat dan ek as subtitel: ‘Winterjûnenocht anno 2019’.

Hoe seach Waling Dykstra God? Douwe Kalma bekritisearre it Godsbegryp fan Dykstra, want Dykstra soe neat ferstean fan “it mystike” yn ‘e godstsjinst (sjoch Abe de Vries syn Foarwurd by syn blomlêzing fan Dykstra’s gedichten, Duvelskeunstner). Kalma giet der lykwols oan foarby dat Godsbegryp altyd twa kanten hat:

• it mystyk-spirituele dat him uteret yn bygelyks kearskes brâne, meditaasje, yoga
• it sosjaal-humanistyske dat him uteret yn bygelyks jild of tiid oan earmen of siken jaan

Alve kandidaten meitsje dit jier kâns op de literêre Piter Jellespriis. Dy ûnderskieding wurdt ien kear yn de fjouwer jier útrikt, oan in persoan of projekt dy't in bydrage leveret oan de Fryske of Nederlânske taal. De Piter Jellespriis is de literêre priis fan de stêd Ljouwert, neamd nei de yn Ljouwert berne dichter-steatsman Piter Jelles Troelstra (1860-1930).
De sjuery 2019 bestiet út Kirsten van Santen, Coen Peppelenbos en Goffe Jensma. Dy sjuery hat foar dit jier in seleksje makke út skriuwers, kollektiven en projekten. De lêste kear waard de Piter Jellespriis yn 2016 útrikt, om't der in jier dêrfoar sprake wie fan sykte yn de organisaasje. De priis waard dêrom in jier opskood en gie doe nei skriuwer en Fries om utens Nyk de Vries.

Ljouwert draacht tenei de titel UNESCO City of Literature. Dat is hjoed buorkundich makke. "Mei City of Literature skriuwe wy in wichtich haadstik yn it skiednisboek fan de Fryske literatuer," sa seit Marleen Nagtegaal fan de organisaasje.

Op 29 oktober is dichter Jelle Zwart ferstoarn. Hy is yn Ljouwert berne, mar groeide op yn Dokkum. Hy studearre sosjology yn Grins en hat him neist syn wurk altyd foar tal fan maatskiplike en kulturele organisaasjes ynset. As dichter kin Jelle Zwart mei rjocht in letbloeier neamd wurde. Yn 2004 debutearre er mei it fers 'Dyn lytse flecht' yn de Fryske Skriuwerskalinder en datselde jier wûn er de Rely Jorritsma-priis mei it fers 'Inkel sân'.

Takom jier is it 75 jier lyn dat der in ein kaam oan de Twadde Wrâldoarloch. 75 Jier libje wy no yn frijheid. Wat betsjut dat foar ús? Wat is frijheid presys? Wurdearje wy de frijheid noch genôch? Wat is it effekt fan it frij wêzen foar ús?

Tresoar ropt skriuwers en dichters op om oer it tema '75 jier frijheid' ferhalen en gedichten te meitsjen. Wa docht mei?

Waling Gerrits Dykstra (1821, Froubuorren-1914, Holwert) is ien fan de belangrykste Fryske skriuwers fan de njoggentjinde iuw. De omfang fan syn literêre produksje is amper te befetsjen en beslacht inkeld al mear as 120 boeken en boekjes, neist in net te tellen oantal los yn tydskriften publisearre bydragen. Op allerhanne terrein is er aktyf, as roman- en ferhaleskriuwer, dichter, tydskrifteredakteur, foardrager, toaniel- en lieteskriuwer, sjoernalist, folksferhalesamler en letter ek as gearstaller fan it earste Frysk wurdboek. Mear witte oer Waling Dykstra en syn tiid?

Durk Hibma, eardere direkteur fan It Fryske Boek, ferstoarn (1949 – 2019).

Op tongersdei 26 septimber is Durk Hibma ferstoarn. Hy joech lieding oan Stichting It Fryske Boek, dy’t jierrenlang om dizze tiid hinne de ‘Sutelaksje’ organisearre dy’t elk jier op wol 150 plakken mei Fryske boeken sutele.

Op de roukaart stiet as motto: ‘Foar de swalker leit der gjin paad, it paad ûntstiet swalkjendewei’.

Woansdei 2 oktober sil de routsjinst plakfine yn de tsjerke fan Kûbaard om 13.30 oere.

No tongersdei, 26 septimber, om 11.30 oere wurdt op it plein foar de Blokhúspoarte de poëzystien mei it troch Eeltsje Hettinga skreaune gedicht ‘Net te beteljen’ oer frijwilligers ûntbleate: dat is in inisjatyf fan it Prins Bernhard Fûns.
Dêrnei om 12.15 oere sil útjouwerij Perio de troch Richard Bos typografysk singelier moai fersoarge útjefte fan it gedicht ‘Nachtspraak’ presintearje.

De Gysbert Japicxpriis wurdt fan ‘t jier takend oan skriuwster Aggie van der Meer út Boalsert. Deputearre Sietske Poepjes hat Aggie van der Meer op 25 septimber in besite brocht om dat feestlike nijs persoanlik te fertellen. Op sneon 16 novimber wurdt de Gysbert Japicxpriis 2019 yn de Martinitsjerke in Boalsert útrikt.

Wa wie Waling Dykstra? Om dy fraach te beantwurdzjen hat Abe de Vries, gastkurator fan de tentoanstelling yn Obe, in nije biografy foar op Sirkwy skreaun. Dy biografy jout in byld fan syn libben, mar benammen oer syn wurk. Men krijt in goede yndruk fan it ûnbidich soad wurk dat Dykstra ferset hat.