Geboren: 29-06-1956, Easterlittens
-
Boeken, AV materiaal, artikelen, handschriften, brieven, muziek
-
Digitale Bibliotheek Nederlandse Letteren
-
Gedichten
-
Beeldmateriaal
-
Biografie Fries
Leven en werk
Ale Sietse van Zandbergen groeide op in Easterlittens [Oosterlittens], zijn vader was er slager. In het midden van de jaren tachtig werd hij leraar wiskunde aan het ‘Magister Alvinus’ in Sneek.
In een interview merkte hij op dat hij er in Easterlittens wat uitliep. Zo was hij in zijn jeugd meer bezig met piano spelen en postzegels verzamelen dan op het kaatsveld of het voetbalveld, hij hield van de Soft Machine en reed op een Puch (in plaats van een Kreidler) – een paar autobiografische details die hij verwerkte in zijn debuutroman Littenser merke.
Schrijver
Van 1979 tot 1986 leverde Van Zandbergen regelmatig bijdragen aan Friese periodieken, het meeste aan De Strikel, het ‘maandblad voor Fryslân’. In navolging van Jan J. Bylsma – ook een ‘Strikelman’ – begon hij zijn tweede initiaal S. consequent te gebruiken in zijn schrijversnaam. In 1984 volgde hij Rink van der Velde op in de redactie van De Strikel. Hij was drie jaar redactielid, maar hield er mee op vanwege de drukte op zijn werk en opgroeiende kinderen, maat ook omdat hij onder zijn publiek de jongere garde miste. Om dezelfde reden trok hij zich terug uit het bestuur van It Skriuwersboun.
In april 1988 begon hij samen met tekenaar Geart Gratama met een strip in het weekblad Frysk en Frij, ‘Urbe en Orbe. It multifunksjoneel sintrum’. Een proefje is hieronder te vinden. In twee jaar verschenen 82 afleveringen.
Later pakte Van Zandbergen de uitdaging op om aan een roman te beginnen. In vier jaar schreef hij het boek waarmee hij in 2013 debuteerde, Littenser merke. Naar eigen zeggen [1] bedacht hij zijn tekst als hij op de fiets naar z’n werk ging, van Leeuwerden naar Sneek, en terug, waarna hij het ’s avonds noteerde. Het boek kent twee verhaallijnen. De eerste speelt rond 1830 met dominee Tinus Lauwman en zijn vrouw Eeuwkje. Het echtpaar blijft kinderloos, terwijl de dominee worstelt met zijn geloof. De andere verhaallijn speelt in de jaren zestig en zeventig van de twintigste eeuw. Hier staan Liuwe, de zoon van de plaatselijke slager, en Sabetheli, dochter van een vegetariër, centraal. De twee groeien gaandeweg naar elkaar toe. Uiteindelijk verbindt de schrijver deze twee lijnen in het slot van het boek.
Ernst Bruinsma [2] vond met name de tweede verhaallijn sterk, maar had twijfels over het samenkomen met de eerste lijn. Doeke Sijens [3] was erg te spreken over de levendige uitwerking van de hoofdpersonen met veel interessante observaties. Alle recensenten zagen Van Zandbergen als een aanwinst voor de Friese literatuur, of zoals Henry Baron het stelde: 'This new novelist has enriched the Frisian literary scene'. Voor meer recensies: zie het boekprofiel op deze website.
In februari 2014 kreeg de schrijver voor Littenser merke de Rink van der Veldepriis, de prijs voor het beste prozaboek van de twee voorgaande jaren. In het juryrapport [4] wordt over het boek gezegd: ‘Van Zandbergen laat zijn karakters worstelen met het veranderen van de tijd en met hun gevoelens en overtuigingen in een sprankelende taal en met een scherp oog voor tekende details en eveneens grote gebaren.’ In mei van datzelfde jaar kreeg hij ook de Douwe Tammingapriis voor het beste debuut van de afgelopen jaren. De roman is ook opgenomen in de brochure 10 books from Holland [5] van het Letterenfonds, gemaakt met het oog op de Frankfurter Buchmesse van oktober 2014. Ook bij het lezerspubliek viel het boek in de smaak. In het najaar van 2014 verscheen de vierde druk, voor Friese begrippen een uitzonderlijk goed onthaal.
Door het faillissement van zijn uitgever stapte Van Zandbergen over naar uitgeverij Het Nieuwe Kanaal. Hier publiceerde hij zijn tweede roman Famke famke. Ook binnen deze roman bestaat uit twee verhaallijnen. In beide staat Haije Alkema, een leraar Nederlands, centraal, eerst als puber, terwijl de hoofdpersoon in de tweede lijn zichzelf als oudere man onder ogen komt. De gebeurtenissen worden vanuit verschillende perspectieven belicht, o.a. Aam, een uitzonderlijk begaafde leerling voor wie hij gaandeweg meer gevoelens ontwikkelt en Saapke, een vriendin. Jaap Krol [6] had enige bedenkingen bij de strakke compositie die hij soms geforceerd vond overkomen. Tegelijk had hij waardering voor de soepele verteltrant, terwijl hij de beschreven seksscènes een verademing in de Friese literatuur noemde. Jelle van der Meulen [6] noemde de uitwerking van de verschillende motieven 'behendig en interessant', maar vond in zijn slotconclusie het boek als 'toch wat teleurstellend'.
Bronnen voor dit artikel
[1] Sietse de Vries, LC 28-06-2013 (interview)
[2] Ernst Bruinsma, Hooy & Gras 31-08-2013
[3] Doeke Sijens, LC 23-08-2013
[4] Juryrapport Rink van der Veldepriis
[5] Ten books from Holland, brochure
[6] Jelle van der Meulen, Friese-literatuursite
Bibliografie
Proza
2013: Littenser merke
2017: Famke famke
Prijzen
2014: Rink van der Veldepriis voor Littenser merke
2014: Douwe Tammingapriis voor Littenser merke
Nominaties
2015: Shortlist Gysbert Japicxpriis met Littenser Merke
2019: Shortlist Gysbert Japicxpriis met Famke famke
Meer informatie
De Moanne 15-05-2015 (interview)
Media
Ale S. van Zandbergen over Littenser merke:
Truus van Zandbergen, december 2013
Boek fan de Moanne, april 2014
Foto Niels Westra 2015 / Wikimedia Commons
©Tresoar, 16-10-2019
