Geboren: 01-02-1931, Oosterend
overleden: 29-10-2018, drachten

Leven en werk

Klaas Bruinsma is geboren in Oosterend (Hinnaarderadeel; nu Súdwest-Fryslân), hij was de op één na jongste in een gezin van 6 kinderen.

Zijn vader, die rijksveldwachter was, kwam om in de oorlog; hij werd gedeporteerd als vergelding voor het feit dat de Duitsers zijn oudste zoon, die in het verzet zat, niet te pakken konden krijgen. Na de lagere school ging Bruinsma naar de mulo en volgde bijlessen in Latijn en Grieks. Hij ging na de oorlog naar het Gereformeerd Gymnasium in Huizum (Leeuwarden, nu 'Beyers Naudè') en later naar de Kweekschool in Leeuwarden. Halverwege de jaren vijftig werkte hij als onderwijzer in het Friese dorp Spannum en daarna in Hidaard. Voor zijn vervangende dienstplicht werkte hij van 1958 tot 1960 als 'broeder' in een psychiatrisch ziekenhuis. In 1960 verhuisde hij, inmiddels getrouwd, naar Zoetermeer waar hij opnieuw onderwijzer werd. De Bruinsma's kregen vier kinderen. Nadat Bruinsma de akten MO-Engels had gehaald, kreeg hij in 1963 een aanstelling als leraar aan de mulo te Balk. Daarna was hij van 1973 tot 1986 als leraar verbonden aan het Ichthus College te Drachten. In de jaren tachtig is het huwelijk van Bruinsma op een scheiding uitgelopen, hij heeft daarna lange tijd in Gaasterland gewoond en woont sinds 2003 weer in Drachten.

 Vertaalwerk
Na zijn pensionering in 1986 heeft Bruinsma zich geheel gewijd aan zijn grote liefde, het vertalen van klassieken uit de wereldliteratuur. Als gymnasiast was hij daar al mee begonnen. Geld heeft hij er nooit voor gekregen. Voor de vertaling van Beatrys kreeg hij geen honorarium. Net zo min als voor Karel en de Elegast en Rein de foks. De uitgave van Sofoklês heeft hij zelf bekostigd, op een andere manier zou de uitgave niet verschenen zijn. In een interview met het blad De Blauwe Fedde in 1996, zei hij: 'Je moet het alleen doen uit liefde voor de taal, uit overtuiging of uit idealisme. Doe je het daar niet voor, dan hoef je er niet eens aan te beginnen'.

Bekroningen
In 1993 kreeg Bruinsma de Dr. Obe Postma-prijs voor zijn vertaling van drie tragedies van Sofokles: Filoktêtês, Kening Oidipoes en Oidipoes yn Kolonos. Het juryrapport meldde dat Bruinsma in zijn vertaling dicht bij de oorspronkelijke tekst bleef, maar dat hij niet schools of slaafs vertaalde en met oog voor het feit dat de stukken zijn bedoeld om te spelen. Om die reden had hij bijvoorbeeld een zesvoetige jambe veranderd in een vijfvoetige omdat dat 'beter bekt.' De jury prees Bruinsma voor zijn vondsten van aansprekende Friese equivalenten. In 1993 kreeg Bruinsma de cultuurprijs van de gemeente Gaasterlân-Sleat 'voor zijn verdiensten voor het behoud van de Friese taal.' In 2005 is hem opnieuw de dr. Ope Postma-prijs toegekend, nu voor zijn vertalingen in het gedenkboek van Gysbert Japix, de bundel Lânwurk met de vertaling van Vergilius’ Georgika, en vooral voor zijn vertaling van de Ilias en de Odusseia van Homêros.

In 2007 tenslotte kende het Prins Bernhard Cultuurfonds hem een Zilveren Anjer toe. De motivatie luidde: 'De heer Bruinsma heeft een diepe liefde voor Fryslân en de Friese taal. Al op het gymnasium sloot hij zich aan bij de Fries Nationale Jongeren, waarbij 'nationale' moet worden vertaald als erkenning van Fryslân, met zijn eigen taal en cultuur. In zijn gymnasiumjaren begon Bruinsma met het vertalen van Homerus in het Fries. Elke dag 50 regels, behalve op zondag. Homerus in het Fries werd zijn levenswerk. In 2004 verschenen de Ilias en de Odyssee, 28.000 regels op duizend pagina's. Het werk van Klaas Bruinsma als Friese literaire vertaler is van groot belang voor het Friese erfgoed en de Friese cultuur, in het bijzonder de Friese letteren.' [bron]. Ter gelegenheid daarvan werd het bovenstaande filmportret gemaakt.

De Friese Homerus
De publicatie op 19 november 2004 van de twee omvangrijke delen van de Homêros-vertaling, de Ilias en de Odusseia, was de kroon op de vertalingen van Bruinsma. Zijn eerste Friese vertalingen van Homêros was al verschenen tussen 1954 en 1960 in het Frysk Studinte Almanak. Daarna heeft het werk aan die vertalingen jarenlang stil gelegen en pas halverwege de jaren negentig heeft hij de draad met vernieuwde energie weer opgepakt. Toen hij dat werk na drie jaar voltooid had, heeft het nog zeven jaar liggen rijpen, zoals Bruinsma dat zelf noemde. In de tussentijd werd er gezocht naar een uitgever. Die werd gevonden in de persoon van Steven Sterk, boekhandelaar en uitgever te Utrecht. De uitgave werd door de beide mannen zelf bekostigd. Het boek kreeg een oplage van 500 exemplaren en werd zonder subsidie uitgegeven.

De tekst van Homêros werd vertaald met behoud van het zesvoetige metrum in dactylen en spondeeën. Het magnum opus van Bruinsma telt zo ongeveer 28.000 regels en bijna 1000 zijden. De publicatie kreeg veel aandacht. De dichter-classicus Piet Gerbrandy zei in de Volkskrant: 'Je zou zonder veel overdrijving kunnen zeggen dat een literatuur pas volwassen is wanneer ze Homêros vertaald, verwerkt en achter zich gelaten heeft.' Jabik Veenbaas noemt het in de Leeuwarder Courant 'Een monument voor een kleine taal.'

Nieuwe uitgever en Friese Metamorfosen
Na de Homêros werd het een poosje stil. In 2009 vond Bruinsma in uitgeverij Elikser een nieuwe manier om zijn vertalingen gepubliceerd te krijgen. Hij investeerde er zelf in zo verscheen er elk jaar wel een nieuwe vertaling, meestal vanuit het Middelnederlands.

Bruinsma's vertalingen van klassieke literatuur bereikten een nieuw hoogtepunt met de monumentale uitgave van Ovidius' Metamorfosen (Feroarings fan stal) bij Steven Sterk. Zijn oude liefde voor het Spaans kwam tot uiting in een persoonlijke bloemlezing uit de Spaanse poëzie.

In 2020 publiceerde dichter Atze van Wieren de bundel Swannesang met gedichten die Klaas Bruinsma voor hem had vertaald naar het Fries

Werk

Vertalingen (een keus)
1973: Rein de foks (vanuit het oudste Vlaamse handschrift)
1981: Oade oan de Sipel / Oda a la Cebolla (vertaald naar Pablo Neruda)
1985: Sa bist (Friese vertaling van de Esopet (1275), 67 fabels vertaald uit het Middelvlaams)
1989: It hûs fan Bernarda Alba (vertaald naar de Spaanse schrijver Federico García Lorca)
1990: De seeman (vertaald vanuit het Oudengels)
1991: Trije trageedzjes (Friese vertalingen naar Sofokles)
1993: Béatrys (de middeleeuwse Marialegende, geschreven door onbekende auteur te Antwerpen omstreeks 1345)
1994: Karel en Elegast (ridderroman uit de middeleeuwen, vertaald uit het Middelnederlands)
1994: Mei sletten doarren (vertaling naar Jean Paul Sartre)
1997: It libben fan de hillige Liudger (door Altfrid, uit het Latijn)
1998: Mei-Maaie (vertaling naar Herman Gorter)
2001: Fersen fan minne (vertaling naar Hadewych)
2001: Hear Gawain en de Griene Ridder (vertaald uit het Middelengels)
2002: Lânwurk (vertaling naar Vergilius)
2003: Gysbert Japix: een keuze uit zijn werk (met vertalingen in het Fries van Klaas Bruinsma en Jan Popkema)
2004: Ilias en Odusseia (vertaald naar Homêros, 2 delen)
2004: Tweintich leafdesdichten en in liet fan wanhoop (vertaald uit het Spaans naar Pablo Neruda)
2004: It libben fan Bonifatius (door Willibald, vertaald uit het Latijn)
2009: Floaris en Blankefloar (vertaling van Floris ende Blancefloer van Diederik van Assenede)
2009: Marike fan Nijmegen en Elkenien (vertaling van Mariken van Nieumeghen en Elckerlyc)
2010: De roman fan Walewein (vertaald uit het Middelnederlands)
2010: De striid tusken Froasken en Mûzen (vertaald uit het Grieks naar Pseudo-Homearus)
2010: Feroarings fan Stal (vertaling van Metamorphosen fan Ovidius)
2011: Fergút (ridderroman door Guillaume Le Clerc, vertaald uit het Middelnederlands)
2011: Moriaan, de Swarte Ridder (vertaald uit het Middelnederlands)
2012: Sint Brandaan yn fjouwerfâld (in samenwerking met Eibert van der Veen, uit het Latijn en Middelnederlands)
2013: Ut Beda syn HEGA (vertaald uit het Latijn)
2013: Fersen fan en foar Gadso Cooppmans (vertaald uit het Latijn)
2014: Blomlêzing út 'e Spaanse poëzij
2015: De Striid fan de Kat en de Mûzen (vertaling uit het Grieks van de Katomyomachia van Theodorus Pródromos)
2015: Ut 'e Klûs fan Suster Berta (Werken van Zuster Bertken)
2017: Ridders fan de Rûne Tafel (vertaling van de episode Perchevael uit de Haagse Lancelotcompilatie)
2016: De tocht fan de Argonauten (door Apollonius van Rhodos, uit het Grieks)
2017: Pégasus (bloemlezing uit de Griekse poëzie, naar The Penguin book of the Greek verse)
2018: It libben fan Freark fan Hallum (troch Sibrandus Leo, vertaald uit het Latijn)
2018: Samle fersen en oersettings fan Klaas Bruinsma
2020: Swannesang (gedichten Atze van Wieren, vertaald door Klaas Bruinsma)
2021: It libben fan de Hillige Martinus (mei Joop Zeinstra)

Prijzen
1993: Dr. Obe Postmapriis voor zijn vertaling van Sofokles Trije Trageedzjes (vertaald uit het Grieks in het Frysk)
1993: Cultuurprijs van Gaasterland-Sloten voor zijn verdiensten voor het behoud van de Friese taal
2005: Dr. Obe Postmapriis voor zijn Homêros-vertalingen
2007: Zilveren Anjer

Meer informatie
Opnamen fan Klaas Bruinsma by Operaesje Fers
Jelle van der Meulen, Friese literatuursite
Meindert Talma en Nyk de Vries, gesprek met Klaas Bruinsma in De Blauwe Fedde yn petear, 2001
Jabik Veenbaas over de Homêros-vertaling, LC 30-12-2004
Sietse de Vries, vraaggesprek, LC 29-10-2010
Eppie Dam over Blomlêzing út ’e Spaanse poëzij, LC 05-09-2014
Fokke Wester, aanbieding beeld door Jan Ketelaar, Drachtster Courant 12-01-2015
Sietse de Vries, LC 31-10-2018 (in memoriam)
Sippie Miedema, FD 09-09-2020 (over Swannesang van Atze van Wieren)

©Tresoar, 21-07-2021

Alfabetische lijst schrijvers