Geboren: 16-02-1955, Leeuwarden

• Boeken, AV materiaal, artikelen, handschriften, brieven, muziek

• Digitale Bibliotheek Nederlandse Letteren

• Gedichten

• Beeldmateriaal

• Biografie Fries

Leven en werk

Marga Claus-De Jong werd op 16 februari 1955 in Leeuwarden geboren en heeft daar tot haar zevende jaar gewoond, daarna verhuisde ze naar Easterein.

Aan de Pedagogische Academie ‘De Him’ in Sneek volgde ze de opleiding tot onderwijzer. In 1987 werd ze herintreder en kreeg ze een baan bij de Stichting Basiseducatie Zuidwest Friesland, later opgegaan in het Friesland College. Daar volgde ze een post-HBO studie volwasseneneducatie. Momenteel geeft ze als taalondersteuner Nederlands binnen het mbo-Friesland College. Zij heeft een deeltijdbaan en geeft als zzp-er lessen autobiografisch schrijven. De rest van de tijd gebruikt ze om te schrijven en te lezen. Ze is moeder van drie kinderen. Haar echtgenoot Hans Claus overleed in april 2011. Sinds 2017 is zij woonachtig in Winsum.

Schrijfster
Al op jonge leeftijd begon Marga Claus met het schrijven van korte verhalen; lezen en schrijven zijn voor haar net zo belangrijk als eten en drinken. Zelf zegt ze daarover: ‘Als ik het leven even niet aankan, als het een chaos in mijn hoofd is, pak ik de pen. Ik ben heel emotioneel, door de dingen van mij af te schrijven houd ik grip op de wereld. Lezen en schrijven vormen een twee-eenheid voor mij.’
In 1990 won ze de tweede prijs met een verhaal bij de Stichting Literaire Activiteiten Heerenveen. Voor haar was dat een bevestiging dat ze kon schrijven. Claus schrijft bewust in het Fries, omdat dat de taal is die haar het meest na aan het hart ligt.

Debuut
Onder de schuilnaam Grethe van der Geest debuteerde ze in 1999 in Trotwaer met een autobiografisch verhaal Leave Henri of Brief oan ’e Himel. Daarna schreef ze onder eigen naam datzelfde jaar in Trotwaer een kritisch-humoristische column.

Kort daarop maakte ze kennis met 'Oxzana', een Oekraïense vluchteling. Het levensverhaal van die vluchteling vertelde ze in haar debuutroman Oxzana, ferhaal fan in flechtling, die verscheen in 2000. Oxzana is een documentaire roman, de feiten zijn waar gebeurd, maar Claus heeft namen gewijzigd en het verhaal in een eigen vorm gegoten.

De recensenten waren in het algemeen positief. Jabik Veenbaas [1] stelde vast dat de vormgeving van het verhaal 'verdienstelijk' is: 'Ze laat Oxzana in de tegenwoordige tijd verslag doen over haar verleden, in eenvoudige, heldere bewoordingen, en neemt de lezer vanaf het begin mee'. Tegelijk was Meinou Piebenga [2] naast de complimenten voor de beschrijving van sommige situaties kritisch over de manier waarop Oxzana wordt neergezet. Piebenga vond die niet 'consistent' genoeg en wees bovendien op een aantal foutjes, zoals wanneer de kinderen van Oxzana opeens opduiken terwijl ze het land al uit zijn. Gerbrich van der Meer [3] was ondanks kritische opmerkingen over wat zij zag als irritante kanten in de beschrijving van de hoofdpersoon toch overwegend positief: 'Het boek sleurt je mee in de werkelijkheid van een vrouw die door een keer in de geschiedenis veroordeeld werd tot vluchten'.

Het boek sloeg aan bij de lezers, na vier maanden was de eerste druk uitverkocht. Na het verschijnen van Oxzana kreeg Marga Claus iedere dag brieven, mailtjes en telefoontjes van lezers die haar lieten weten hoe het verhaal hen had geraakt.

Papoea
Het verhaal van Oxzana was nog maar amper klaar, toen het onderwerp voor haar volgende boek haar al voor de geest stond; in Bolsward trof ze een pater Franciscaan die twintig jaar op Papoea in de missie had gewerkt. De verhalen die ze van de pater hoorde, gebruikte ze als uitgangspunt voor haar volgende roman De heit fan Serafyn, die in 2003 uitkwam. Claus werkte het tweede boek op een andere manier uit als haar eerste, het is voor een deel op waargebeurde verhalen gebaseerd en voor een deel fictie. In een interview in De Moanne [4] zei ze: ‘Ik heb het gevoel dat ik mij met het tweede boek dubbel moet bewijzen. Het is een ander boek, moeilijker dan Oxzana. Het is voor een iets kleiner publiek, maar dat maakt mij niets uit. Ik schrijf niet om het publiek te behagen, maar omdat ik het gevoel heb dat bepaalde verhalen moeten worden verteld’.

Dit tweede boek werd op zich positief ontvangen. Eric Hoekstra [5] kon zich goed inleven: 'Ik ben immuun geworden voor de meeste vormen van morele manipulatie door tweeden die mij met het leed van derden willen beïnvloeden, maar in dit boek leefde ik tóch mee met het leed van de Papoea's en de machteloosheid van de hoofdpersoon met betrekking tot het sociale onrecht. Goed gedaan dus!'. Tegelijkertijd had hij graag gezien dat Claus wat scherper uit de hoek was gekomen: 'Wat ik miste in dit boek van Marga Claus is cynische en meedogenloze humor. Ik weet dat ze in Trotwaer mensen op een briljante en keiharde manier kan afserveren. Die kant van de schrijfster ontbreekt volledig. Toegegeven, in dit boek was dat misschien geen noodzaak, misschien onmogelijk, maar voor mij is dat de mooiste kant van Claus'. Ook Jabik Veenbaas [6] had een ‘grimmiger boek’ willen zien, vooral ook vanwege de verteller, die volgens hem aan de kant van de onderdrukkende partij staat. Veenbaas was van mening dat Claus met dat aspect te ‘onkritisch’ is omgegaan. Tegelijk zag hij een boek met een heldere stijl en een sluitende compositie. Voor Jelma Knol [7] was het eenvoudig: 'Met De heit fan Serafyn heeft Claus zich op de eerste rang van de Friese literatuur geplaatst.'

Dichter bij huis
In het derde boek Lytse do bleef de schrijfster dichter bij huis. Het boek heeft een persoonlijke inslag. De hoofdpersoon Kike houdt een dagboek bij terwijl dochter Gitte ongepland in verwachting is. De lezer beleeft de gedachten en gevoelens van een moeder die oma zal worden en tegelijk zelf in de knoop zit met haar overgang. Het gaat ook over haar kleinkind, tegen wie ze praat (de ‘kleine jij’ uit de titel), over de wederwaardigheden van Gitte die uitvoerig aan de orde komen, en over wat er gebeurt met haar tuin, het weer, het weiland, haar hond en haar werk als taalleraar bij het vluchtelingenwerk. Geloof, levensvragen en de spirituele kant van het leven komen ook vaak aan de orde, net als boeken die ze heeft gelezen. Nu en dan denkt Kike terug aan haar eigen moeder, zodat het boek in feite vier generaties beslaat.

Jetske Bilker vond [8] dat Lytse do een aantrekkelijk boek was ‘voor jonge oma’ s in spe’, maar ook dat de uitwerking te veel in het persoonlijke bleef hangen. Yvonne Dijkstra [9] zag Lytse do als ‘een heel aardige roman’, maar ook als een boek dat haar niet werkelijk kon raken. Jelle van der Meulen [10] zag het zo: 'Hoewel er veel gevoel in het boek zit, is het absoluut niet sentimenteel. De schrijfster, die ongetwijfeld veel autobiografische gegevens in dit boek verwerkte, heeft goed afstand genomen en de juiste toon gevonden, wat een intense roman oplevert'.

Travestie
De vierde roman Bollman & Bollman draait om het verschijnsel van crossdressing, oftewel travestie. Claus koos opnieuw voor mensen met een eigen en apart levensverhaal, maar deze keer niet opgehangen aan de kapstok van feitelijke gegevens. Het boek is een geheel fictief verhaal over een niet-alledaags onderwerp. Het verschijnen van de roman eind mei 2009 werd begeleid met een intensieve publiciteitscampagne, door de schrijfster zelf op touw zet, met hulp van mensen uit haar netwerk.

Jetske Bilker [11] stelde dat Claus het onderwerp goed tot zijn recht liet komen. Tegelijkertijd vond ze ook dat het allemaal het een beetje zwaar op de hand werd gebracht; ze had graag wat meer humor of relativering gezien: ‘Dat had wat meer lucht gegeven’. Elske Schotanus [12] onderschreef dat laatste. Verder had Schotanus waardering voor de inzet van mythen en teksten uit het Hooglied om hoofdpersoon Yasper troost te laten vinden in zijn zoektocht. Bovendien werd volgens haar goed duidelijk gemaakt dat travestie nog altijd niet wordt geaccepteerd. Jaap Krol [13] vond het boek niet pakkend genoeg, met een te eenzijdig neergezette hoofdpersoon. Hij vroeg zich af of Bollman & Bollman niet meer potentie had gehad als non-fictie.

Klooster
De roman Kompleten verscheen in 2013. Het is een verslag over een vrouw die acht dagen in een klooster doorbrengt. Daarnaast gaat het boek door het gebruik van brieven van een pater uit Brazilië over wonderen waarbij Maria zou zijn betrokken, terwijl in de derde laag wordt beschreven hoe de man van de hoofdpersoon aan kanker kwam te overlijden. Doeke Sijens [14] schreef in de Leeuwarder Courant over ‘de mooie observaties van andere gasten’. De diepere lading van het boek zat volgens hem in de laag over het overlijden van de man: ‘Korte stukjes tekst, sober en diepgaand’. Jaap Krol [15] was ook lovend over dat aspect van het boek: ‘Marga Claus laat de autobiografische roman Kompleten op boeiende wijze balanceren tussen volksdevotie en hoop, nieuwsgierigheid en bezinning en de ongrijpbare wreedheid van ziekte’. Martsje de Jong [16] werd getroffen door de symboliek en de steeds terugkerende rituelen die troost en houvast aan de ik-figuur bieden: 'Juist die combinatie van factoren maakt het een heel bijzonder boek om te lezen. Nu en dan citeert de schrijfster anderen, waardoor de hoofdpersoon en de lezer aan het denken worden gezet over de mysteries van het leven. Dat betrekt de lezer bij de gebeurtenissen in het boek. Wat mij betreft kan Completen aansluiten bij het rijtje Friese klassiekers'.

Cadeauboek
In 2016 schreef Marga Claus samen met Aggie van der Meer het cadeauboek Neiskrift. Omdat beide auteurs in het voorjaar van 2011 hun partners verloren, maakten ze de afspraak om vanaf juni 2011 een jaar lang elkaar te schrijven en te vertellen wat hen bezighield. Dat ze hun verdriet met elkaar konden delen, kwam mee door de vriendschap die tussen hen was ontstaan [16] na een lezing van Marga Claus over De heit fan Serafyn. Jaap Krol [17] noemde Neiskrift een heel persoonlijk boek 'dat op indringende wijze een fase wil afsluiten en daarmee een soort van 'loutering' is. Doeke Sijens [19] had ook oog voor de verschillen tussen beide schrijfsters: 'Claus zit vol met emoties', terwijl 'Van der Meer meer lijkt te berusten'.

Bronnen voor dit artikel
[1] Jabik Veenbaas, LC 15-09-2000
[2] Meinou Piebenga, Trotwaer nummer 4 - 2000
[3] Gerbrich van der Meer, FD 18-10-2000
[4] Martha Kuitert, De Moanne nummer 3 - 2002
[5] Eric Hoekstra, Farsk 18-2003
[6] Jabik Veenbaas, LC 24-10-2003
[7] Jelma Knol, Hjir, nummer 5, s. 7-11 2003
[8] Jetske Bilker, LC 19-01-2007
[9] Yvonne Dijkstra, FD 25-08-2007
[10] Jelle van der Meulen, Friese literatuursite
[11] Jetske Bilker, LC 26-06-2009
[12] Elske Schotanus, (oorspr. De Moanne) 14-09-2009
[13] Jaap Krol, FD 27-06-2009
[14] Doeke Sijens, LC 18-10-2013
[15] Jaap Krol, FD 21-12-2013
[16] Martsje de Jong, Ensafh. 30-07-2014
[17] Sietse de Vries, LC 09-09-2016
[18] Jaap Krol, FD 15-09-2016
[19] Doeke Sijens, LC 09-09-2016

Bibliografie

Romans
2000: Oxzana, ferhaal fan in flechtling (4de druk 2010)
2003: De heit fan Serafyn (2de dr. 2004)
2006: Lytse do: dei- en nachtboek foar in stjerrebern
2009: Bollman & Bollman
2013: Kompleten

Diversen
2015: Mariamonologen (twaalf interviews rondom Maria van Sevenwouden)
2016: Neiskrift (brievenboek samen met Aggie van der Meer; 'Kadoboek' 2016)
2016: Hans Claus; skilderijen en ikoanen
2020: Wonderlijk, Bolswards mirakelboek ontsloten voor iedereen (Arjen Bultsma, medewerking Marga Claus)

Vertaald werk
2005: Oxzana’s vlucht (Oxzana, ferhaal fan in flechtling) (2de dr. 2006)
2006: De vader van Serafyn (De heit fan Serafyn)
2016: Completen (Kompleten)

Prijzen
1990: 2e prijs met verhaal Rivalen, wedstrijd Stichting Literaire Activiteiten Heerenveen

Nominaties
2015: Longlist, Gysbert Japicxpriis, Kompleten

Meer informatie
Website van de schrijfster
Jelle van der Meulen, Friese literatuursite
Overlijdensadvertentie Hans Claus, Mensenlinq

©Tresoar, 23-05-2018