Geboren: 16-07-1961, Heerenveen
-
Boeken, AV materiaal, artikelen, handschriften, brieven, muziek
-
Digitale Bibliotheek Nederlandse Letteren
- gedichten
-
Beeldmateriaal
-
Biografie Fries
Leven en werk
Lida Dijkstra (in het Fries bekend als Lida Dykstra) werd op 16 juli 1962 in Heerenveen geboren. Ze groeide op in Scharsterbrug.
Nadat ze haar atheneumdiploma gehaald had, ging ze naar Leiden om daar aan de Reinwardt Academie een H.B.O.-opleiding voor museummedewerkers te volgen. Daarna studeerde zij kunstgeschiedenis aan de universiteit van Leiden, in 1986 maakte ze die studie af met een scriptie over Friese ambachts- en volkskunst. Ze kwam terug naar Friesland en kreeg een baan als projectmedewerkster bij de Stichting Monument van de Maand, waar zij onder andere de verantwoordelijkheid had voor de eindredactie van de boekenserie. In 1989 werd ze conservator van het Museum Joure. Die baan heeft zij opgezegd toen ze in 1992 een dochter kreeg.
Naast het schrijven geeft Lida Dijkstra met enige regelmaat cursussen, zit ze in literaire jury's, terwijl ze sinds 2015 actief is als schoolschrijver.
Schrijfster
Met creatief schrijven is Lida Dijkstra al begonnen toen zij op de lagere school zat. Ze stuurde verhaaltjes en tekeningen naar de kinderrubriek van de Friese Koerier, die haar bijdrage regelmatig opnam. Toen haar dochter nog klein was, begon Lida Dijkstra met een cursus creatief schrijven, eerst in het Nederlands. Door schrijfcursussen bij de S.L.A.H. (Stichting Literaire Activiteiten Heerenveen) en het Fries Letterkundig Museum en Documentatiecentrum in Leeuwarden werd zij op weg geholpen om in haar moedertaal te schrijven. Vooral door docente Akky van der Veer voelde zij zich gestimuleerd. Ze volgde cursussen Fries bij de Afûk, tot en met de Afûk-akte. Zij deed dat om Fries te leren schrijven, zich te verdiepen in het eigene van de taal, maar ook om meer te weten te komen over Friese geschiedenis en literatuur.
Productief
In 1993 won zij met het gedicht Mûzenêsten de eerste prijs in de wedstrijd om de Gouden Pen, toen een jaarlijks S.L.A.H.-evenement. Daarna heeft ze zich vooral gericht op het schrijven voor kinderen. Haar debuut als kinderboekenschrijfster maakte zij in 1994 met Sjoerd Stiensma syn reis troch de tiid. Het boek werd goed ontvangen, zowel door haar jonge lezers als door de critici. In 1995 werd het genomineerd voor de Simke Kloosterman-prijs (de driejaarlijkse prijs voor Friestalige jeugdliteratuur). Na haar debuut volgde er op zijn minst elk jaar een nieuw boek van Lida Dijkstra. Eerst alleen in het Fries, maar vanaf 1997 schreef ze ook in het Nederlands. Een aantal van haar kinderboeken zijn in beide talen verschenen, waarbij Dijkstra zelf verantwoordelijk is voor de vertaling.
Karakteristiek
De boeken van Lida Dijkstra vallen op door haar creatief gebruik van de taal. Ze is niet bang voor zo nu en dan een moeilijk begrip. Ze bedenkt dikwijls zelf nieuwe woorden. Daarbij laat Dijkstra zich graag inspireren door beelden en impressies, bijvoorbeeld van een schilderij. In een vraaggesprek met Sietse de Vries [1] gaf ze aan dat ze visueel is ingesteld: 'Ik hoor bij de generatie die is opgegroeid met de televisie. Daardoor denk ik, net als de kinderen van tegenwoordig, veel meer in beelden dan eerdere generaties.'
Ook haar belangstelling voor geschiedenis en de oudheid is te merken aan haar keuze voor onderwerpen. Ze heeft dat prachtig uitgewerkt in het in 2000 verschenen boek voor jongeren Wolken fan wol. Het boek is een bewerking van zes verhalen uit de Metamorfosen van Ovidius. In een dubbele raamvertelling worden de mythen van onder andere de weefster Arachne, koning Midas, Phaëton en de liefdesgeschiedenis van Orpheus en Eurydice uit de doeken gedaan. Het boek wordt niet naverteld, maar is een geheel eigen interpretatie van de verhalen, waarin de kunsthistorische achtergrond van de schrijfster in doorklinkt. Jabik Veenbaas [2] omschreef het boek na opmerkingen over o.a. het weglaten van belangrijke details en het in zijn ogen wat al te vrijmoedige gebruik van de Friese taal als 'beslist onderhoudend'. Odile Jansen [3] zei over dit boek, dat onder de titel Wachten op Apollo ook in it Nederlands werd gepubliceerd: 'In hexameters vertelt Ovidius over gedaantewisselingen van gewone stervelingen, (half)goden en nimfen. De achterliggende gedachte: ,,(...) er is niets in deze hele wereld dat blijft. Alles verglijdt, elk ding krijgt vorm en gaat voorbij.' Van die opvatting is misschien niet zo heel veel bewaard gebleven in Dijkstra's bewerking van Ovidius' rijke vertelstof. Maar ze doet wel op andere manieren recht aan de 'Metamorphosen'. In de eerste plaats door haar luchtig-ironische, soms ronduit kluchtige verteltrant die heel goed past bij Ovidius' eigen humor, maar ook door de haast ovidiaanse levenswijsheid die ze geregeld tentoonspreidt. En haar idee om de zes verhalen te laten vertellen door de babbelzieke bonte kraai Cornix die voor haar metamorfose een prinses was, is zonder meer een prachtvondst.'
Ook voor het schrijven van het met de Simke Kloostermanprijs bekroonde Lederwyntsje, bern mei krêften (Geeske en de cirkel van drie) maakte Lida Dijkstra gebruik van elementen uit oude volksverhalen. De jury [4] zag dan ook 'een interessant verhaal met een eigen sfeer'. In een vraaggesprek met Gerbrich van der Meer [5] gaf Lida Dijkstra aan dat in haar ogen een kinderboek niet alleen bedoeld is als vermaak, maar ook een educatieve functie heeft, in dit geval omdat kinderen amper nog binding hebben met de natuur: 'Dan heb ik het over het herderstasje, en dan weten ze ten eerste niet over welke plant ik het heb, terwijl ze in de tweede plaats niet op de hoogte zijn met het grapje dat je er met behulp van dit plantje erachter kunt komen of iemand verliefd op je is'. Ze hoopt dan ook dat 'opa's en oma's, vaders, moeders, meesters en juffen na het lezen van dit boek er met de kinderen op uit trekken om hen de geheimen van de natuur bij te brengen'.
Dezelfde betrokkenheid bij de natuur is terug te vinden in bijvoorbeeld Pykje Fjouwer / Kuikentje Vier, een verhaal over een gruttojong dat wat alter dan de anderen uit zijn ei kruipt. Zelf opgegroeid te midden van vogelgeluiden maakt ze zich zorgen, zo zei ze in een artikel van Sippie Miedema [6], dat het tegenwoordig zo stil is in de Friese weilanden. Tegelijk blijft ook de geschiedenis haar intrigeren, zoals te zien is aan boeken als De huodsjes fan Mata Hari / De hoedjes van Mata Hari en Wenje yn in skilderij / Wonen in een schilderij over kunstschilder Alma Tadema.
In 2019 werd haar 25-jarig jubileum als auteur gevierd met de publicatie van It Spûkskip, een bundel met een keus uit haar verhalen. Tevens werd ze voor een periode van twee jaar benoemd tot 'Berneboeke-ambassadeur fan Fryslân', [7] met als doel Friestalige kinderboeken op scholen te promoten. Deze periode werd vanwege de pandemie met een jaar verlengd.
Waardering
Lida Dijkstra's boeken zijn veelvuldig bekroond. In 2001 werd Wolken van wol beloond met een Welpeprint (prijs voor het best verzorgde Friese kinderboek) en in 2002 is het op de IBBY-Honourlist geplaatst (The International Board on Books for Young People), wat betekent dat het kwalitatief tot de beste kinderboeken van de wereld gerekend werd. In 2001 verscheen de Nederlandse vertaling onder de titel Wachten op Apollo, dat in 2002 door de Griffeljury werd onderscheiden met een Vlag en Wimpel. In 1998 werd De skat fan Jonker Jan genomineerd voor de Simke Kloosterman-prijs en in 2001 gebeurde datzelfde nog eens met Snotaapkes. Voor het in 2003 verschenen Mûske, myn famke werd Lida Dijkstra in 2004 beloond met die prijs. Mûske, myn famke is in diverse andere talen vertaald. In 2007 kreeg ze opnieuw de Simke Kloosterman-prijs, deze keer voor Lederwyntsje, bern mei krêften. In 2012 ontving Dijkstra een Vlag en Wimpel van de Griffeljury voor Verhalen voor de Vossenbroertjes, terwijl in 2020 Het beest met de kracht van tien paarden werd genomineerd voor de Boekenleeuw. Schaduw van Toet (2021) werd genomineerd voor zowel De Boon als de Woutertje Pieterse Prijs.
Poëzie
In de dichtbundel Frou Ule, die eind 2000 uitkwam, staan naast nieuwe verzen ook anderen die eerder geplaatst werden in de tijdschriften Hjir, Trotwaer en Frysk en Frij. Centrale thema’s zijn onderwerpen uit de kunsthistorie, maar ook magie, natuurmystiek en mythologie. Ook in haar andere werk komen deze thema's vaak terug.
Bronnen voor dit artikel
[1] Sietse de Vries, LC 09-12-1994 (vraaggesprek)
[2] Jabik Veenbaas, LC 09-06-2000
[3] Odile Jansen, Trouw 01-06-2002
[4] Sjueryrapport Simke Kloostermanpriis 2007
[5] Gerbrich van der Meer, FD 09-05-2007 (vraaggesprek)
[6] Sippie Miedema, FD 11-04-2017
[7] Rianne Kramer, FD 06-07-2019
Werk
Poëzie
2000: Frou Ule (Mevrouw Uil)
Kinderboeken
1994: Sjoerd Stiensma syn reis troch de tiid
1995: De billebiter
1996: De skat fan jonker Jan
1997: Pake past op Dideldeintsje
1998: Leaverikjes (Actieboek voor kinderen)
1999: Snotaapkes: de bêste aventoeren fan Boltsje de Boer
2000: Wolken fan wol
2002: De suertsjeplysje
2002: De aventoeren fan Boltsje de Boer (CD, verhalen uit Snotaapkes en De suertsjeplysje)
2003: Dideldeintsje wol nei skoalle
2003: Mûske, myn famke (Actieboek voor kinderen)
2005: Lederwyntsje: bern mei krêften
2005: Tsien lytse hekskes (oorspronkelijk Nederlands, later vertaald naar het Fries)
2006: Oekebakke boem
2006: Skattich (oorspronkelijk Nederlands, later vertaald naar het Fries)
2007: Ik bin in optocht (oorspronkelijk Nederlands, later vertaald naar het Fries)
2007: Spegelspreuk (Actieboek voor kinderen)
2008: Ik wol gjin broerke! (oorspronkelijk Nederlands, later vertaald naar het Fries)
2009: Kiki fangt in pake
2009: De ridder fan Oei (studio F: taalmethode Fries)
2010: Ik hâld fan Pod
2012: Knipperke (Actieboek voor kinderen)
2014: De blauwe jonge (studio F: taalmethode Fries)
2014: Gewoan gek op skiednis - Geweldige, spannende en bysûndere ferhalen oer Fryslân (met o.a. Erik Betten en Aart Cornelissen)
2016: Wenje yn in skilderij / Wonen in een schilderij (over de schilder Alma Tadema)
2017: Pykje Fjouwer / Kuikentje Vier
2017: Ridder Jet
2017: De huodsjes fan Mata-Hari / De hoedjes van Mata-Hari
2018: De Weddenskip
2018: Sipke's Elfstedentocht / Sipke syn Alvestêdetocht(tweetalig)
2018: Dweiltrochwiet / Kleddernat (tweetalig)
2018: Nei de top (verhalenbundel, met anderen)
2019: It Spûkskip
2019: Sipke gaat zeilen / Sipke sil sile
2019: De tún fan Trip (Sweltsje-rige)
2020: Sipke vindt een kievitsei / Sipke fynt in ljipaai
2021: Sipke op het kaatsveld / Sipke op it keatsfjild
2022: Sipke leert fierljeppen / Sipke leart fierljeppen
2023: De letterfretter
2023: Sipke komt op stoom
Proza
2009: Ik, Anna (historische roman)
2012: De nije seemearmin
Vertalingen en werk in het Nederlands
1997: Poppennacht
1999: Sinto de Saurus
1999: Gefaar foar graaf Max (vertaling uit het Nederlands van Gevaar voor graaf Max - 1997)
2000: Vlieg naar de zon, Pip
2000: Sim loopt weg
2000: Koning Kind
2001: Wachten op Apollo (vertaling van Wolken fan wol - 2000) (2e pr. 2002)
2001: Praat maar met duif
2001: Pootjes, pootjes, puf, puf
2002: Het kinderhotel van juffrouw Kummel
2002: Pip is op Snoes
2002: Maan en de Pixies
2003: De toverlantaarn van juffrouw Kummel
2003: Pin wil geen prik
2003: Little mouse (Engelse vertaling van Mûske myn famke - 2003)
2003: Muisie, my meisie (Zuid-Afrikaanse vertaling van Mûske myn famke - 2003)
2004: Muisje mijn meisje (vertaling van Mûske myn famke - 2003)
2004: Geeske en de cirkel van drie (Lederwyntsje - 2005) (2e pr. 2006)
2005: Tien kleine heksjes
2005: Stoppen
2006: De DINKies: Herten in nood
2006: Slaap lekker, prinses
2006: Rollebollebom (Oekebakke boem - 2006)
2006: Schattig (Skattich - 2006) (ook verschenen als Che carino! – Italië 2006, Cute – Amerika 2007, Trop mignon – Frankrijk 2007, Fofo – Portugees voor Brazilië 2007, Guck mal, wie niedlich! – Duitsland 2008, Oulik – Zuid-Afrika 2013 en in het Chinees 2014)
2007: Eén muisje kan geen optocht zijn (vgl. Ik bin in optocht 2007) (ook verschenen in het Japans, 2008, Chinees, 2009 en als 1,2,3,4… wer spielt mit mir? – Duitsland 2011)
2007: Juffrouw Kummel en de kikkerprins
2007: Spiegelspreuk (Spegelspreuk - 2007)
2008: Ik wil geen broertje (Ik wol gjin broerke - 2008) (ook verschenen in het Koreaans - 2011)
2008: Aangeboden: 1 schoolhond
2008: Kom van die peer, mier!
2009: Vlokje ontvoerd
2010: Ik hou van Pad (Ik hâld fan Pod 2010)
2010: Kip is te gek
2010: Kaboutervoetbal
2010: Welkom op de dierderij (ook verschenen in het Koreaans, 2013)
2011: Verhalen voor de Vossenbroertjes
2011: De DINKies: Dolfijn aangespoeld
2012: De toren van Harrewar
2012: Logeetjes op de dierderij
2012: Dutje (Knipperke)
2013: De moedhoed
2014: Willemijn wil een optocht zijn (Ik bin in optocht, 2007 en Eén muisje kan geen optocht zijn, 2007)
2014: Willemijn wil geen broertje (Ik wol gjin broerke, 2008 en Ik wil geen broertje 2008)
2014: Willemijn wil niet zwemmen
2014: De klas van mees bok: Pas op, big!
2014: Poepkasteel (cadeauboek in opdracht van Friese Milieu Federatie)
2015: Rom bom big
2015: De klas van mees bok: Haas in de put
2015: Willemijn wil een superboom
2016: De klas van mees bok: Pup gaat te ver
2016: Dex Durfal: De schedel van kristal
2016: Dex Durfal: Op jacht naar de Yeti
2016: Cowboy Rik. Een paard voor Rik
2016: Cowboy Rik. De bankroof
2016: Cowboy Rik. De ramp van Goudgroef
2016: Cowboy Rik. De spookstad
2016: Wenje yn in skilderij / Wonen in een schilderij (over de schilder Alma Tadema)
2016: De ring van koning Salomo
2016: Kuikens op de dierderij
2016: Alle hens! Stoere marineverhalen (met o.a. Bies van Ede en Peter Smit)
2017: De briefjes van Bing
2017: Pykje fjouwer / Kuikentje vier
2017: Het lekke luchtkasteel (cadeauboek in opdracht van JOGG Heerenveen)
2017: De huodsjes fan Mata Hari / De hoedjes van Mata Hari (Actieboek voor kinderen)
2017: Klein Konijn wil met de trein
2017: Lang leve Klein Konijn
2018: Sipke's Elfstedentocht / Sipke syn Alvestêdetocht (tweetalig)
2018: Goudkoorts (searje Cowboy Rik)
2018: De bizonjagers (searje Cowboy Rik)
2018: Lam, je bent top!
2018: Waar is Geelkapje? (serie Sprokia)
2018: De kat van Pip
2018: Min gaat naar zee
2019: De hut van das
2019: Het beest met de kracht van tien paarden
2021: Schaduw van Toet
2021: Sprokia. De boze stiefoma's
2021: Sprokia. Het probleem van juf Pieps
2022: Het ruilspel
2022: Dex Durfal. Herrie in het Mirakel Museum
2022: Sipke leert fierljeppen
2022: Sprokia. De test voor de Toverschool
2022: Sprokia. Het gat in de heg
2022: De bol van Lif. Mol ligt in zee
2023: Sipke komt op stoom
Prijzen
1993: Derde prijs in de prozawedstrijd van de SLAH met het verhaal Een zijtak aan de boom
1994: Gouden pen (eerste prijs) in de poëziewedstrijd van de SLAH met het gedicht Mûzenêsten
1997: Eerste prijs in de BFVW-poëziewedstrijd met het gedicht Gloarjedei
1999: Rely Jorritsmapriis (verhaal De nije seemearmin)
2000: Welpeprint voor Snotaapkes
2001: Welpeprint voor Wolken fan wol
2002: Vlag en Wimpel voor Wachten op Apollo
2002: Plaatsing op de IBBY-Honourlist van Wolken fan Wol
2004: Simke Kloostermanpriis voor Mûske, myn famke
2006: Welpeprint voor Lederwyntsje, bern mei krêften
2007: Simke Kloostermanpriis voor Lederwyntsje, bern mei krêften
2007: Leespluim van de maand februari voor Schattig
2008: Eerste prijs van de Vlaamse Kinder- en Jeugdjury voor Schattig
2008: Leespluim van de maand april voor Eén muisje kan geen optocht zijn
2008: NHL-Bongelboekepriis voor Spegelspreuk
2009: Rely Jorritsmapriis (verhaal De lytse ik)
2010: Plaatsing op de IBBY-Honourlist van Spegelspreuk
2011: Rely Jorritsmapriis (verhaal De jonge dy't koraal neamd waard)
2011: Leespluim van de maand maart voor Welkom op de dierderij
2012: Vlag en Wimpel voor Verhalen voor de Vossenbroertjes
2013: Rely Jorritsmapriis (verhaal Dûnsflier fan 'e duvel)
2014: Rely Jorritsmapriis (verhaal Flinteraikes)
2014: Prijs van de Leeuwarder Historische Vereniging Aed Levwerd met het verhaal Besiking
2017: Rely Jorritsmapriis (verhaal Guggem)
Nominaties
1995: Simke Kloostermanpriis voor Sjoerd Stiensma syn reis troch de tiid
1998: Simke Kloostermanpriis voor De skat fan jonker Jan
2001: Simke Kloostermanpriis voor Snotaapkes
2010: Simke Kloostermanpriis voor Spegelspreuk
2013: Simke Kloostermanpriis voor Knipperke
2017: Woutertje Pieterse Prijs voor De ring van koning Salomo
2019: Simke Kloostermanpriis foar De weddenskip
2020: Boekenleeuw foar Het beest met de kracht van tien paarden
2021: De Boon voor Schaduw van Toet
2022: Woutertje Pieterse Prijs voor Schaduw van Toet
2022: Kleine Cervantesprijs voor Schaduw van Toet
Meer informatie
Eigen website
Jelle van der Meulen, Friese literatuursite
Leesplein
Wikipedia
Lexicon van de jeugdliteratuur
Letterenfonds (recensie De ring van koning Salomo)
Jaap leest (recensie Verhalen voor de Vossenbroertjes)
Letterenfonds (recensie Wachten op Apollo)
De schoolschrijver, website
Introductie Buchmesse 2019
Portret in Schrijversleven (Omrop Fryslân) uit 2002
Toine Duijx, FD 13-11-2021 (bespreking Schaduw van Toet)
Elisabeth Post, LC 26-03-2022 (fraachpetear)
©Tresoar, 25-01-2023
Foto auteur: Haye Bijlstra, Tresoar.
